Новинка Недѣля (1898-1919)

русинскый тыжденник

Недѣля — тыждньова русинска новинка, котра выходила в Будапештѣ в роках 1898-1919. Новинка была русинскым вариантом мадярской новинкы Néplap, котра выдавала ся министерством польногосподарства (földművelésügyi kormány) про народностны меншины Мадярского кральовства.[1]

Русинска новинка
Недѣля
Редакторы Калман Демко (первы 18 чисел), Михаил Врабель
Назва оригинала Néplap
Датум появы
1898-1919
Тип медиа полиграфия

Новинка Néplap выходила по мадярскы, нѣмецкы, румынскы, русинскы, сербскы и словацкы. Подля официално декларованого мотива, выданя мало противостояти «розмножившой ся шунд-литературѣ». Мадярскый вариант новины зачав ся выдавати в року 1894. Главный редактор его быв Ендре Сабов.[2]

Обсяг и характер новинкы едітовати

Новинка подавала по русинскы вѣстѣ, материалы из будапештскых новинок, литературны творы и статьи русинскых авторох.[3][4] Окрем иншого замѣщовали ся и творы, перекладены з украинской литературы (М. Вовчок, П. Кулиш, Б. Лепкый, С. Руданскый, В. Стефаник, И. Франко, Т. Шевченко).[1]

Язык новинкы быв близкый ку народному,[1] бесѣдному.[3]

Од року 1908 новинка мала каждорочный додаток Приятель селян.[1]

В року 1916, коли была заказана кирилиця, новинка продовжовала выходити, печатана латиников,[1][4] называла ся Negyelya.[3]

Редакторы и дописователѣ едітовати

Первы 18 чисел редаговав Калман Демко, дале передав редакторство Михаилу Врабельови. Межи найактивнѣйшыми авторами были Григорий Гануляк, Ириней Легеза, Юлий Бращайко, Емил Кубек, Иван Поливка,[3] з Пряшовского края тыж И. Невицка и А. Павлович.[1]

Оцѣнка выданя едітовати

Новинка была популарна в Подкарпатю, у Русинох Войводины, США и Канады.[5][1][3]

Новинка пропаговала русинске народностне усвѣдомлѣня меджи Русинами, и оно в значной мѣрѣ заховало ся дякуючи тому выданю.[3] Новинка стояла на становиску, же чоловѣк годен быти карпаторусинскым патриотом, а пиля того вѣрным обывательом Мадярского кральовства.[6]

Жерела и одказы едітовати

  • Magocsi, Paul Robert. Chrbtom k horam. Dejiny Karpatskej Rusi a karpatských Rusínov. UNIVERSUM. Prešov, 2016. ISBN 978-80-89046-97-3. С. 177.
  • Révai nagy lexikona. 1-21. köt. Révai Testvérek Irodalmi Intézet Részvénytársaság, Budapest. 1911–1935. Том 14, с. 417.
  • Алмашій, М. Русинська педагогічна енциклопедія. Ужгород, 2005. ISBN 966-2674-43-X. С. 181.
  • Ковач Ф. и др. Краєзнавчий словник русинів-українців. Пряшівщина. СРУСР. Пряшів, 1999. ISBN 80-85137-15-1. С. 241.
  • Магочій П.Р., Поп І. (уклад.) Енциклопедія історії та культури карпатських русинів. Вид-во В.Падяка. Ужгород, 2010. ISBN 978-966-387-044-1. Сс. 534-535.
  • Поп, И. Энциклопедия Подкарпатской Руси. Ужгород: Изд-во В.Падяка, 2001. 431 с. ISBN 966-7838-23-4. С. 273.

Референции едітовати

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Ковач Ф. и др.
  2. Révai nagy lexikona.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Магочій П.Р., Поп І.
  4. 4,0 4,1 Поп, И.
  5. Алмашій, М.
  6. Magocsi, Paul Robert.