Вікіпедія

Пандемія COVID-19

Пандемія COVID-19 (тыж знама як пандемія коронавіруса) є пандемія, причінена тяжкым острым респіраторным сіндромом коронавіруса 2 (анґл. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 ці курто SARS-CoV-2).[3] Зачала ся пандемія з спалаху інфекції в децембрі 2019 в кітайскім Вуханю. Дале ся хворота пошырила Азійов і выйшла на меджінародну уровень у році 2020. Світова орґанізація охороны здоровля обявила спалах хвороты общественнов грозьбов здоровлю меджінародного значіня (анґл. public health emergency of international concern ці курто PHEIC), а пандемійов означіла 11. марця.[1]

Пандемія COVID-19
ХворотаТяжкый острый респіраторный сіндром коронавірус 2 (SaRS-CoV-2)
ЛокаціяҐлобално
Нуловый пацієнтВухан, Кітайска Народна Републіка
СтатусПандемія подля СООЗ: 11. марця 2020[1] Общественна грозьба здоровлю меджінародного значіня: 30. януара 2020 – 5. мая 2023 (3 рокы, 3 місяці і 5 днів)
Потверджены зараженя775 886 783[2]
Потверджены смерті7 057 132[2]

Позад пандемії коронавіруса было у світі велике соціалне і економічне зрушеня, і в Споєных Штатах економіка пережыла найвекшу рецесію з часів Великой депресії.[4] Пошырене было панічне купованя, од чого ся ставали дефіціты бытовых товарів. Ошколовалны інштітуції і общественны місця были часточні ці цалком заперты у многых юрісдікціях, а планованы події ся скасововали ці переносили на далшы рокы. Популарны стали дістанційны робота і школованя. Пандемія підняла вопросы дезінформації і балансу меджі общественнов охоронов здоровля і індівідуалныма правами.

Ntuc super store, Singapore (49505410793)
Наслідком ґлобалного страху стало панічне купованя бытовых товарів як тоалетный папірь, вода, лашка, антісептікы, хліб, рішкаша, і їх далша нестача у бовтах (образчік за фебруар 2020, Сінґапур).

Статус надзвычайной сітуації у общественній охороні здоровля меджінародного значіня быв одкликаный СООЗ 5. марця 2023.[5] У році 2024 хворота іщі ціркулує, але експерты уж не суть пересвідчены, же тото дотеперь пандемія.[6][7]

На авґуст 2024 CoVID-19 причінив 7 057 132[2] потверджены смерті, але тото чісло ся бере як меньше од реалной ціфры. Різны екстраполованы проґнозы потенційного реалного чісла смерти позад коронавіруса мають од 18.2 до 33.5 міліонів фаталных трафунків на новембер 2023, як голосило выданя The Economist,[8][9] і веце як 18.5 міліонів смерти на апріль 2023 подля даных америцького Інштітута статістикы за здоровля[10]. Тоты даны творять наприклад і смерті позад пріорітетів і огранічень у інштітуціях охороны здоровля, а щі позад нежеланя люди лічити ся.[11] Перша потведжена смерть ся трафила у Вуханю 9. януара 2020.[12] Пандемія CoVID-19 є пятов у рейтінґу найсмертелнішых пандемій і епідемій.

На зачатку ся сохтовало называти варіанты коронавіруса за місцями їх ідентіфікації, наприклад варіант „делта“ (B.1.617.2) раз ся кликав „індійскым варіантом“, але пізніше на тото СООЗ уж хосновала назвы ґрецькых букв.

Варіанты

едітовати

Даякы варіанты COVID-19 были означены СООЗ як выкликаючы неспокій (англ. variants of concern ці курто VoC). Найвеце ся знають пять варіантів, котры силно ся пошырили і дістали шыроке высвітліня у медії.

Варіанты
Назва Означіня Ідентіфікованый Докынуты країны Пріорітет
Алфа B.1.1.7 Споєне кральовство 190 VoC
Бета B.1.351 Южна Афріка 140 VoC
Делта B.1.617.2 Індія 170 VoC
Ґамма P.1 Бразілія 90 VoC
Омікрон B.1.1.529 Ботсвана 149 VoC

Сімптомы

едітовати

Люде з єднаков інфекційов CoVID-19 можуть мати різны сімптомы. Часты сімптомы суть такы:

  • головный біль;
  • страта запаху і смаку (до 88% вшыткых трафунків зараженя тым ся характерізують[13][14][15]);
  • забитый ніс;
  • кашланя;
  • біль у мускулах;
  • горячка;
  • діарея;
  • проблемы з дыханьом;
  • слабость.

Передача

едітовати
 
Популарна профілактична міра — маска на лиці, як ту ї носить тайваньска презідентка Цай Інвен.

Тота хворота є головно пошырена респіраторным путьом: люде вдыхають дрібны часткы, котры у воздух дають хворы на коронавірус, коли дыхають, бісідують, кашлають ці кыхають.[16][17][18][19]

Меджі способами профілактикы популарны были скіпленя (вакцінація), держаня „соціалной“ дістанції і ношіня масок на лиці у публічных місцях, перебываня дома, коли не є важной причіны быти вон, реґуларне мытя і дезінфекція рук.[20][21]

Різіковы факторы

едітовати

Тримле ся, же найвекшым різіковым фактором у смертности CoVID-19 быв і є старшый вік.

Одказы

едітовати

Референції

едітовати
  1. ↑ 1,0 1,1 ГРОЗЬБА ПАНДЕМІЇ Є РЕАЛНА (по русиньскы). rusyn.fm. https://www.rusyn.fm/spravy/zahranicie/%d0%b3%d1%80%d0%be%d0%b7%d1%8c%d0%b1%d0%b0-%d0%bf%d0%b0%d0%bd%d0%b4%d0%b5%d0%bc%d1%96%d1%97-%d1%94-%d1%80%d0%b5%d0%b0%d0%bb%d0%bd%d0%b0/. [перевірено 2020-03-10]. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Coronavirus Pandemic (COVID-19) (по анґліцькы). Our World in Data. https://ourworldindata.org/coronavirus. 
  3. ↑ Сумар дня на 12. марця 2020 р. Пандемія коронавіруса (по русиньскы). www.lem.fm. https://www.lem.fm/sumar-dnya-na-12-martsya-2020-r/. [перевірено 2020-03-12]. 
  4. ↑ The Great Lockdown: Worst Economic Downturn Since the Great Depression (по анґліцькы). IMF Blog. https://blogs.imf.org/2020/04/14/the-great-lockdown-worst-economic-downturn-since-the-great-depression/. 
  5. ↑ WHO declares end to COVID global health emergency (по анґліцькы). 8. мая 2023. Reuters. https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/covid-is-no-longer-global-health-emergency-who-2023-05-05/. 
  6. ↑ Experts Can't Agree If We're Still in a Pandemic (по анґліцькы). TIME. https://time.com/6898943/is-covid-19-still-pandemic-2024/. 
  7. ↑ Is COVID-19 Still a Pandemic? (по анґліцькы). The Brink. https://www.bu.edu/articles/2024/is-covid-19-still-a-pandemic/. 
  8. ↑ The pandemic's true death toll (по анґліцькы). The Economist. https://web.archive.org/web/20240208015904/https://www.economist.com/graphic-detail/coronavirus-excess-deaths-estimates. 
  9. ↑ Tracking CoVID-19 excess deaths across countries (по анґліцькы). The Economist. https://www.economist.com/graphic-detail/coronavirus-excess-deaths-tracker. 
  10. ↑ COVID-19 Projections (по анґліцькы). Institute for Health Metrics and Evaluation. https://covid19.healthdata.org/. 
  11. ↑ What 'Excess Deaths' Do and Don't Tell Us About COVID-19 (по анґліцькы). Reason. https://reason.com/2020/04/29/what-excess-deaths-do-and-dont-tell-us-about-covid-19/. 
  12. ↑ Coronavirus Death Toll Climbs in China, and a Lockdown Widens (по анґліцькы). 23. януара 2020. New York Times. Архівна копія з оріґінала зроблена 6. фебруара 2020. https://web.archive.org/web/20200206091324/https://www.nytimes.com/2020/01/23/world/asia/china-coronavirus.html. 
  13. ↑ COVID-19: An overview and a clinical update (по анґліцькы). World Journal of Clinical Cases. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7809683. 
  14. ↑ Features of 20,133 UK patients in hospital with COVID-19 using the ISARIC WHO Clinical Characterisation Protocol: prospective observational cohort study (по анґліцькы). BMJ. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7243036. 
  15. ↑ The neurological manifestations of COVID-19: a review article (по анґліцькы). Neurological Sciences. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7262683. 
  16. ↑ Airborne transmission of respiratory viruses (по анґліцькы). Science. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8721651. 
  17. ↑ Ten scientific reasons in support of airborne transmission of SARS-CoV-2 (по анґліцькы). Lancet. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8049599. 
  18. ↑ Fluid Dynamics of Respiratory Infectious Diseases (по анґліцькы). Annual Review of Biomedical Engineering. 
  19. ↑ The airborne lifetime of small speech droplets and their potential importance in SARS-CoV-2 transmission (по анґліцькы). Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7275719. 
  20. ↑ COVID-19: How to protect yourself and others (по анґліцькы). U.S. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/prevention.html. 
  21. ↑ Advice for the public on COVID-19 – World Health Organization (по анґліцькы). www.who.int. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public. 
Обтримане з "https://rue.wikipedia.org/w/index.php?title=Пандемія_COVID-19&oldid=151045"