Ренесанція
| Историчны добы |
|---|
| Правѣк (3 милионы - 3500 до Р. Х.) |
| Камяна доба |
| Старовѣк (3500 до Р. Х. - 6. ст.) |
| Вандрованя народох |
| Середновѣк (6. - 15. столѣтя) |
| Ранный середновѣк |
| Нововѣк (15. ст. - сучасность) |
| Ренесанция |
Терміном ренесанція — од лат. renascent = зновуродженый[1] — є означованый умелецькый слог і історічна епоха тырваюча од 14. до 17. стороча. Вызначовав ся міджііншым і зосвітщінём, індівідуалізмом і навернутём ку антіцї.
Термін зновузроджіня (rinascenza) быв першыраз ужытый в часї росквіту уменя і наукы, котре започало на кінцї 13. стороча в Італії, таліяньскым історіком Джорджо Васарім в роцї 1550. Термін ренесанція є французькый переклада хоснованый французькым історіком Жіл Мішелетом і дале росшырёваный швайчарьскым кунсісторіком Жакобом Буркгардтом в 19. сторочу.
Бігом послїднёй четвертины 20. стороча ся дакотры історіци зачали выражати у тїм змыслї, же ренесанцій могло быти і веце. Уважує ся о ренесанції 12. стороча і уж заведженым і обще приїманым терміном є кароліньска ренесанція. Дале є выраз хоснованый ужываный у споїню з народныма процесами у тїм часї, напр. анґліцька ренесанція, таліяньска ренесанція ітд.
Выник
едітовати
Початкы ренесанції суть звычайно кладжены до северной Італії на переломі 13. стороча і 14. стороча. Єй колысков было єднозначно місто Флоренція. Од 12. стороча росла в многых містах у середнїй і северній Італії просперіта жытелїв, запрічінена передовшыткы розвоём мореплавецького обходу (Піса, Янов), пізнїше тыж банковницьтво (пожычаваня пінязь – Флоренція) і ремеселной выробы (Флоренція, Лукка). Міста ся поступно выманили з під панованя шляхты і єпіскопів і формовали ся як самосправны єдиніцї – комуны. В містах мала резіденції велика часть шляхты. Часточно гев пришла уж в добі варварськых атаків у пізно-антічній епосї. Нынї змушовали містьскы комуны, котры поступно опановали польногосподарьскый тыл міста, ку переселїню далшой части шляхты, жыючой іщі на селї. Шляхтічны роды суперили в містї з ввызначныма міщаньскыма родинами і сами міджі собов. Поступно ся але тыж запоїли до містьского ґаздованя. Пінязї здобыты з ґрунтовой ренты вложыли до фінанчных операцій або до выробы і пропоїли ся женитбов з найбогатшым міщаньством. Так ся сформовала у векшынї міст владнуча верства, котра хосновала повных прав містьской самосправы. Головныма прічінами вынику того умелецького напряму, респ. той добы, є господарьскый розвой і богатство таліяньскых міст, котре здобывала дякувші мореплавецькому обходу. Дале мали вплив новы обявы (теріторії, наукы,…).
Середня і северна Італія з вынятком Бенатьска была правда частёв Святой рішы рімской, але малохто з цісарїв там доказав просадити свою міц, і кідь гей, так лем дочасно. Цісарї наперед суперили з папами рімскыма о перевагу в хрістіаньскім світї (салска дінастія), пізнїше, за влады Штауфів, пробовали ся опановати Італію, але выкликали міджі тутешнїма містами силный одпор. На сторону противників цісарьской надвлады ґуелфів ся поставили проти папови рімскому. Приверженцї цісарїв ся писали ґгібеліні. Почас тых боїв таліяньскы міста, котры стале боёвали о росшырїня свого впливу тыж міджі собов, знавовала. Вызначнїшы з них ся зміцнили нелем своёй околіцї але тыж меншых міст і зачали ся міняти в містьскы штаты.