Філозофія: Роздїлы міджі ревізіями

Вилучено вміст Додано вміст
MerlIwBot (діскузія | приспівкы)
м робот додав: lez:Философия
Gazeb (діскузія | приспівкы)
м Доповнїня
Рядок 1:
'''Філозофія''', ґрецькы φιλοσοφία, з φιλειν (філеін, любити, тужыти по дачім) і σοφια (софіа, мудрость, здатность) є сістемове, раціоналне і крітічне баданядослїджованя реаліты, світа і чоловіка, евентуално і того, што єй пересягує ([[метафізіка]]). Гляданя правдивого [[познаня]], [[змысел (філозофія)|змыслу]] тай доброго жывота через [[рефлексія|рефлекцію]], раціоналну [[арґументація|арґументацію]] тай [[діскузія|діскузію]], як потребує даякы [[понятя]]. Значіть то не лем академічна дісціпліна, а і способ жывота, якый зачінать удивом або скламанём над традічным передачами річей ([[Платон]]) і намагать ся даяк вырівнати з таємніцёв світа і бытя.
 
[[Файл:Heraklit.jpeg|thumb|upright=1.5|Рафаел Санті: ''Гераклеітос з Ефезу''. Детайл з фрескы „[[Атеньска школа]]“ у Ватіканї (1510).]]
[[Катеґорія:Соціалны наукы]]
 
== Філозофы о філозофії ==
Ідеї великых філозофів не старїють і тым націтованїшым є доднеська Платон. Дакотры філозофію охарактерізовали такто:
 
„Чудованя ся є одношіня чоловіка, котрый мудрость досправды любить, а не є другый початок філозофії як гевтот.“ [[Платон]]<ref>Платон,''Тгеаітетос'', 155d </ref>
 
„Чудованя ся вело людей к філозофованю – на початку і днесь – а то так, же наперед ся заставили у найблизшых вопросів а потім ся помаленькы задумовали і над векшыма річами. А хто ся задумує і чудує, тот собі думать, же не знать.“ [[Арістотел]]<ref> Арістотел, ''Метафізіка'', 982b</ref>
 
„Хто хоче глядати радость сам у собі, не найде єй ниґде лем у філозофії.“ [[Арістотел]]<ref> Арістотел, ''Політіка'', 1267a </ref>
 
„Філозофія є старость о душу.“ [[Маркус Туллій Ціцеро|Ціцеро]]<ref>Ціцеро, ''Disp. Tusculanae'' II. 5. 13. </ref>
 
„Штудованя філозофії не є зато, жебы сьме знали, што собі люде думають, але зато, жебы сьме знали як є то з правдов річей.“ [[Томаш Аквіньскый]]<ref>Thomas de Akvino: ''De coelo et mundo, commentarius''. I, 22. ''Opuscula'' 41, in: ''Opera omnia'', Parma 1865, tom. 19, p. 36.</ref>
 
„Жыти тай не філозовати є як мати заперты очі і ниґда не пробовати їх одкрыти.“ [[Рене Декарт]]<ref>Descartes, ''Les Principes de la philosophie'', спередслово.</ref>
 
[[Іммануіл Кант]] огранічів задачу філозофії трёма вопросами:
„Што можу знати? Што мам робити? В што можу мати надїю?“,<ref>Кант, ''Крітіка чістого розуму'', A 509</ref> якы може згорнути до єдиного:
„Што є чоловік?“
 
„Задачов філозофії є порозуміти, што єсьт.“ [[Ґеорґ Вілгелм Фрідріх Геґел]]<ref>Геґел, ''Основы філозофії права''. Praha 1992, str. 31</ref>
 
„Захопити граніцї розуму – лем то є права філозофія.“ [[Фрідріх Ніцше]]<ref>F. Nietzsche, ''Antikrist'', § 55</ref>
 
„Велика філозофія не є філозофіов без браку, але без страху.“ [[Чарлз Пеґуі]]<ref>Charles Péguy, ''Cahiers de la Quinzaine'' (1914)</ref>
 
„Філозофія не наука, а дїяня. Філозофічне дїло є зложене з ґрунту з обяснїня.“ [[Лудвіґ Віттенґштеін]]<ref>L. Wittgenstein, ''Tractatus logico-philosophicus'', 4.112</ref>
 
== Што є філозовія? ==
 
Од [[наука|наук]], якы колись з філозофії вышли, ся філозофія выдрізнять єднако шыршов, властнов необмедженов областёв тем, єднако і слободнїшов методов. Модерны наукы ся обмеджують на то, што годен беспечно доложыти, опробовати [[експерімент]]ом, моделовати тай міряти, і што платить цїлком про каждого (кідь той методї розуміть). Значіть, же не годни шацовати, просити ся на змысел свого дїяня ани одповідати на просты вопросы, якы кладуть наприклад дїти – напримір, што є наука, што правда або чом ся не може циґанити. І навспак од поезії і літературы ся філозофія выдрізнять тым, же ся мусить намагати о даякы выражаня в понятях, але передовшыткым тым, же кажде своє тверджіня мусть вміти даяк обгаїти, пояснити чом повідать тото што повідать.
 
Вшыткы людьскы [[култура (археолоґія)|културы]] мали і мають свою традічну [[мудрость]], росповіданя, поезію і пословіцї, якы ся в тій громадї беруть як [[авторіта]]. На тото, што повідають, не годно ся звідовати „чом?“ Проблем зачне там, де на ся трафлять дві мудрости: котра з них теперь правилна? Акурат в такій сітуації ґрецькых варошів выник даколи в 6. сторочо д. н. е. новый способ гляданя або „тугы по мудрости“ (філо-софія), котрый ся не операв о [[Гомер]]а ани [[Гесіод]]а, але намагав ся прийти річам на корїн позорованём, роздумованём і арґументаціов, скорочено властным [[розум]]ом і [[діскузія|діскузіов]]. Бо розум є єден про вшыткых людей а – як повідать [[Рене Декарт]] – „міджі людей найлїпше подїленый“. Але кідь є крітічный і сам к собі, не хоче право мати дефінітівно платну мудрость, але знать, же єй буде все лем глядати.
 
== Референції ==
<references/>
{{Переклад|cs|Filosofie|8550008}}
 
== Екстерны одказы ==
=== Словникы ===
* [http://plato.stanford.edu/ Stanford Encyclopedia of Philosophy – en]
* [http://www.iep.utm.edu/ Internet Encyclopedia of Philosophy – en]
* [http://www.phillex.de Phillex – slovník filosofických pojmů – de]
* [http://www.philolex.de/philolex.htm Philolex – slovník filosofů a pojmů – de]
* Rudolf Eisler: [http://www.textlog.de/eisler.html ''Wörterbuch der philosophischen Begriffe'' (1904)]
* F. Kirchner: [http://www.textlog.de/907.html ''Wörterbuch philosophischer Grundbegriffe'' – de]
 
=== Історія філозофії ===
* Charles Jourdain, [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k76804f ''Notions de philosophie'' – fr]
* Karl Vorländer, [http://www.textlog.de/vorl_philosophie.html ''Geschichte der Philosophie (1902)'' – de]
* Paul Janet, [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k83933s.capture ''Traité élémentaire de philosophie'' – fr]
 
=== Тексты на скачаня ===
* [http://www.gutenberg.org/wiki/Main_Page Класічна література – en]
* [http://gallica.bnf.fr/ ''Gallica'', книжніця ел. текстів – fr]
* [http://www.perseus.tufts.edu/cache/perscoll_Greco-Roman.html Антіка – en, gr, la]
* [http://www.georgetown.edu/labyrinth/library/latin/latin-lib.html Антіка, патрістіка, середовік – en, la]
* [http://bcs.fltr.ucl.ac.be/SLInf4.html Bibliotheca Classica Selecta – fr, la, gr]
* [http://www.thelatinlibrary.com/ Latinské texty – la]
* [http://www.abelard.paris-sorbonne.fr/ Bibliotheca virtualis, середовік – en, fr, la, it]
* [http://www.iclnet.org/pub/resources/christian-history.html Портал патрістікы]
* [http://krystal.op.cz/sth/sth.php?STh= Tomáš Akvinský, ''Summa theologiae'' – cs, en, la]
* [http://omacl.org/author.html Středověk – en]
* [http://www.ikp.uni-bonn.de/Kant/ Immanuel Kant – de]
* [http://oll.libertyfund.org/Home3/AuthorsAll.php Політічна філозофія – en]
* [http://pomslovfil.yolasite.com/pramene.php Жрідла філозофічного познаня]
* [http://www.filosof.cz Filosof.cz]
* [http://filosofie.cz Filosofie.cz]
* [http://pomslovfil.yolasite.com/ Помічный словник філозофа - sk]
 
{{Стыржень}}
 
[[Катеґорія:Філозофія| ]]
[[катеґорія:Гуманітны і соціалны наукы]]
[[Катеґорія:Соціалны наукыВіра]]
 
{{Link FA|ar}}
{{Link FA|de}}
{{Link FA|fr}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|is}}
{{Link FA|uz}}
{{Link FA|vo}}
{{Link GA|eo}}
 
[[af:Filosofie]]
Рядок 27 ⟶ 111:
[[ckb:فەلسەفە]]
[[co:Filosofia]]
[[cs:Filosofie]]
[[csb:Filozofijô]]
[[cv:Философи]]